BÀI ĐÃ ĐĂNG TRÊN "DOANH NHÂN
SÀI GÒN CUỐI TUẦN" SỐ 458, THỨ SÁU 8.6.1012. VIETNAMNET ĐƯA LẠI NGÀY
9.6.2012 THEO BẢN DNSGCT ĐÃ ĐĂNG...
Giáo sư Tương Lai xuất hiện
thường xuyên trên các phương tiện truyền thông, nói lên nhiều suy nghĩ, ý kiến
sắc sảo về các vấn đề trọng đại của thời cuộc. Những bài viết của ông thường
gai góc, nhưng thẳng thắn và trung thực. Các ý kiến của ông chính xác là góc
nhìn của nhà nghiên cứu xã hội học - văn hóa, góp phần tích cực cho sự phát
triển dân chủ và tiến bộ xã hội.
Đầu năm
nay khi đang nằm viện không tham dự được, ông vẫn gửi bài phát biểu của mình
tới hội nghị Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Thưa giáo sư, ông vẫn biết
nhiều ý kiến nói thẳng ít khi được lắng nghe, vậy điều gì khiến ông kiên nhẫn
đóng góp?
Tôi đã từng nói công khai khi trả
lời phỏng vấn báo đài nước ngoài, nếu ai cũng ra đi , rồi ở nước ngoài nói
thoải mái, tôi thấy không ổn. Còn tôi, cũng chỉ là một người bình thường. Nhưng
dù sao tôi cũng là người biết chữ, đọc được, hiểu được, lại là một đảng viên.
Chế độ này tồn tại được hay không sẽ có phần đóng góp của tôi,vì đây cũng là
xương máu của tôi . Tôi góp phần mình vào công cuộc chỉnh đốn Đảng để làm trong
sách cái chế độ mà bao xương máu đã đổ ra để có nó. Không phải bằng việc rao giảng đạo đức suông,
mà phải làm như Bác Hồ nói trong Di Chúc " động viên toàn dân, tổ chức và
giáo dục toàn dân" tham gia vào
cuộc chiến đấu mà Bác gọi là "cuộc chiến đấu khổng lồ". Cho nên, việc
tôi làm là góp phần đánh thức công luận đặc biệt là trên trận địa văn hóa . Cần
hiểu rằng trong văn hóa có chính trị.
Như vậy,
phải hiểu ông là một người phê phán quyết liệt nhưng lạc quan?
Con đường tôi chọn không là một
trí thức ngậm miệng ăn tiền. Không bi quan chán nản mà lạc quan. Lạc quan vì
tôi tin vào quy luật phát triển, vào sức sống mãnh liệt của dân tộc. Tiến hóa
là một quá trình phát triển không phải theo tuyến tính tuần tự như tiến mà là
phi tuyến tính với những bước hợp trội tạo ra những đột biến. Tôi nhớ tại một
Hội thảo về truyền thống và hiện đại, môt học giả Pháp , ông Edua De Penguilly
nói với chúng tôi :" Lịch sử cổ xưa và hiện đại của các anh cho thấy một
điều kỳ diệu là bao giờ dân tộc Việt Nam cũng tìm được những giải pháp độc đáo
cho những vấn đề gặp phải.
Cùng tắc biến, biến tắc thông là
quy luật chung rồi, và sức sống kỳ diệu của dân tộc đã thể hiện rõ quy luật đó.
Sức sống ấy thể hiện rất rõ ở lớp trẻ. Tôi đã nhìn thấy ánh mắt của họ trong
những dịp họ biểu hiện chính kiến và tình yêu nước khi Tổ quốc bị xâm phạm.
Trong ánh mắt ấy tôi thấy và tin vào sức sống không gì dập tắt được của dân tộc
mình. Tôi nhớ là Ph Angghen có nói một ý mà tôi đã nhiều lần dẫn ra trong các
bài viết đã đăng báo : mẫu hình của một xã hội mới như thế nào sẽ do lớp trẻ
xây dựng nên theo khuôn mẫu mà họ cần. Nguyên văn là thế này : xã ội ấy“sẽ
được quyết định khi một thế hệ mới sẽ lớn lên...Khi những con người như
thế xuất hiện, họ sẽ vứt bỏ tất cả những điều mà theo quan niệm
hiện nay họ phải làm : họ sẽ tự biết cần phải làm như thế nào”.
Ông có
cho rằng những ý kiến của mình đã có kết quả và chí ít cũng giành được thắng
lợi nào đó?
Chiến thắng ư? Cũng khó nói đã
được những gì, nhưng chí ít là những điều tôi suy ngẫm để viết ra là trung
thực. trung thực với mình, trung thức với đất nước và nhân dân mình. Tôi hiểu
vì lẽ gì mà phải làm như thế, và tôi tự thấy không xấu hổ với lương tâm. Còn
hiệu quả đến đâu thì có lẽ cuộc đời sẽ nghiệm thu và phê phán.
Có cuộc
tranh cãi thế nào là trí thức chẳng đi đến phân định. Theo giáo sư, ông nghĩ
thế nào về vấn đề đó?
Định nghĩa thì nhiều lắm. Nhiều
định nghĩa hay, có lý cả, dẫn ra không hết. Nhưng tôi quan niệm rõ ràng trí
thức là một tầng lớp tinh hoa của xã hội. Ai cũng biết những tên tuổi như Trần
Đức Thảo, Nguyễn Mạnh Tường ,Tạ Quang Bửu, Đặng Văn Ngữ, Hồ Đắc Di, Đào Duy
Anh, rồi ngay cả Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng… - một lớp người tiếp nhận được
ánh sáng của nền văn hóa Pháp vượt ra khỏi ý đồ thực dân của nhà trường do Pháp
dựng lên. Vậy trí thức, họ là ai? Tôi thích ý của Jean Paul Sartre: “trí thức
là người làm những việc chẳng ăn nhập gì đến họ, (s’occupe de ce qui ne le
regarde pas). Kỹ sư thì không lo xây cầu, thầy thuốc thì không lo khám bệnh...
Tại sao họ lại xớ rớ vào những chuyện không liên quan gì đến họ vậy, tại vì họ
cho đó chính là chuyện của họ. Chuyện không phải là của họ mà họ thấy là của
họ. Cái thấy đó làm họ trở thành trí thức . Ở đây ý tưởng của nhà triết học
Pháp thế kỷ XX bắt găp ý của Nguyễn Công Trứ trong Luận về chữ sĩ" có câu:
Vũ trụ chi gian giai phận sự. Xem việc trong trời đất là bổn phận phải làm.
Phải có danh gì với núi sông như ông nói cũng theo nghĩa này.....
..............
Những bài viết của
ông luôn cập nhật tình hình. Ông có còn lăn lộn đi thực tế nhiều để nghiên cứu
như trước nữa?
Sau
khi lên bàn mổ, sức làm việc của tôi chỉ còn một phần ba. Không đi đâu vì hai
lẽ. Thứ nhất là không ngồi lâu được. Cũng không dự hội thảo, vì trong mười cuộc
thì đến chín cuộc là vô bổ. Lẽ thứ hai, vợ tôi yếu, không thể ở nhà một mình.
Tôi ở nhà đọc, viết. Tôi nghĩ rằng đây là cacch tiếp tục tự học. Nói tiếp tục
vì, nếu tôi có được chút ít tri thức và bản lĩnh nghiên cứu là do tôi suốt đời
tự học. Hằng ngày tôi truy cập thông tin trên báo viết báo mạng, lề trái, lề
phải để cập nhật tình hình. Thay vì đọc một mình, tôi lưu giữ trong một tệp tin, chọn lọc để hình thành
mục ĐIỂM TIN MẤY NGÀY QUA để gửi cho một
số bạn bè ít có điều kiện truy cập thông tin hoặc không thông thạo máy tính để
cùng đọc với tôi. Bản đỉm tin này tôi gửi tuần 2 lần vào thư Năm và Chủ nhật.
Làm chuyên này vì tôi hiểu thông tin là một nguồn lực quan trọng bổ sung sức
sống cho bộ óc con người. Không có thông tin, chúng ta chỉ còn là "mờ mờ
nhân ảnh như người đi đêm" . Thà đánh lên chỉ một que diêm rồi có thể gió
thổi tắt còn hơn nép mình trong bóng tối.
........................
