Hồn Việt số tháng 1/2008
Trồng người
Bùi Trọng Liễu
Nguyên giáo sư đại học (Paris, Pháp)
Tết năm Canh Tý (1960), Chủ tịch
Hồ Chí Minh phát động phong trào “trồng cây” (kéo dài một tháng từ 6/1/1960 đến
6/2/1960, cám ơn anh ĐT nhắc tôi chi tiết này). Hồ Chủ tịch lại có câu nổi
tiếng, được nhắc đi nhắc lại nhiều lần: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng
cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”.
(Cụ là người thâm hiểu Hán học,
chắc Cụ lấy từ điển tích Quản Trọng thời Xuân Thu. Quản Trọng sinh năm 725
trước Công nguyên, mất năm 645 trước Công nguyên, là nhà chính trị và nhà tư tưởng
lớn của Trung quốc, tướng quốc nước Tề, giúp vua Hoàn Công, làm nên nghiệp bá.
Kế sách của Quản Trọng là: “Kế sách cho một năm, lấy việc trồng lúa làm đầu. Kế
sách cho mười năm, lấy việc trồng cây làm đầu. Kế sách cho trọn đời, lấy việc
trồng người làm đầu. Lúa, thì trồng một gặt một. Cây, thì trồng một hái mười.
Người, thì trồng một gặt trăm”. Nguyên văn trong sách Quản tử của ông, phiên âm
là: “Nhất niên chi kế mạc như thụ cốc. Thập niên chi kế mạc như thụ mộc. Chung
thân chi kế mạc như thụ nhân. Nhất thu nhất hoạch giả, cốc dã. Thập thu thập
hoạch giả, mộc dã. Bách thu bách hoạch giả, nhân dã”).
