Có lẽ nên làm chuyến đi bản Cỏi “ngủ thăm” cùng sơn nữ

Khi màn đêm buông xuống, các sơn nữ Dao đến tuổi trưởng thành đốt một ngọn đèn, buông màn sớm và lên giường nằm. Những chàng trai chưa vợ có thể cạy cửa nhà các thiếu nữ mới lớn để chui vào tán tỉnh ở tư thế... chung chăn, chung gối với cô gái.

Tục lệ diễm tình hoang sơ

          Thật khó có thể tin, người Dao ở bản Cỏi, xã Xuân Sơn, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ từ hàng ngàn đời nay lại lưu truyền một phong tục hết sức kỳ lạ - tục “cạy cửa… ngủ thăm”. Mỗi khi màn đêm buông, những chàng trai chưa vợ có thể cạy cửa nhà các thiếu nữ mới lớn để chui vào tán tỉnh trong tư thế chung chăn, chung gối với cô gái. Nếu mọi chuyện tốt đẹp, cô gái ưng bụng người đến cạy cửa nhà mình, sau 5-6 lần ngủ thăm, chàng trai sẽ mang bạc trắng, lợn béo, rượu cần sang hỏi cô gái làm vợ...

 

 Các thiếu nữ nằm trong nhà sàn, thắp đèn đợi trai bản..

          Bản Cỏi nằm tận cùng của huyện Thanh Sơn, cũng hơi ái ngại, nhưng sức hấp dẫn của tục ngủ thăm kia đã cứ thôi thúc mãnh liệt khiến tôi quyết tâm đi xe tới bản Cỏi cho bằng được. Mất hơn 4 tiếng đổ đèo leo dốc, tôi mới đặt chân được tới được bản Cỏi, đây là nơi xa nhất của xã Xuân Sơn, khung cảnh hết sức hoang sơ, gần như biệt lập hoàn toàn với thế giới bên ngoài. Chỉ có vài chục nóc nhà sàn chụm tập trung dưới những ngọn núi cao chót vót quá tầm mắt. 

          Lúc tới nơi cũng là lúc trời sâm sẩm tối. Tôi đành xin ngủ nhờ lại nhà người dân trong bản. May mắn cho tôi là những người trong bản Cỏi này đều tốt bụng. Thế nên, chẳng mấy chốc tôi được vào ngủ nhờ nhà anh Hà Văn Thắng và chị Hà Thị Giang, họ là một đôi vợ chồng trẻ mới cưới nhau chưa đầy 4 năm.

          Ngồi nhâm nhi chén rượu ngô, vốn có tính tò mò của dân làm báo, tôi mới buột mồm hỏi anh Thắng về tục “cạy cửa… ngủ thăm” ở đây. Vừa tủm tỉm cười, anh Thắng vừa giải thích cho tôi nghe: Tục cạy cửa ngủ thăm ở bản Cỏi có từ rất lâu đời rồi, những thiếu nữ đến tuổi cập kê, ban ngày đi làm ngoài đồng, ngoài nương, tối đến thắp một ngọn đèn, buông màn sớm và nằm trong đó. Các chàng trai trẻ đã để ý cô gái mà mình thích từ trước sẽ đến nhà đó tìm cơ hội vào cạy cửa để được ngủ thăm. Nếu thấy đèn trong buồng của cô gái còn sáng nghĩa là cô gái đó vẫn đang chờ đợi người tình, muốn vào nhà, chàng trai phải tự cạy cửa. Khi vào được nhà, chàng ta sẽ nằm xuống giường cô gái và phải để tự bàn tay cô gái ấy tắt hay vặn nhỏ ngọn đèn. Việc “vào tận nhà, sà tận giường” đối tượng cũng chính là dịp để người con trai tìm hiểu gia cảnh của người con gái mà mình có thể lấy làm vợ...

          Sau nhiều đêm tìm hiểu như thế, cô gái sẽ có quyền quyết định cho chàng trai đó “ngủ thật” hay không. Nếu cô gái ưng bụng chàng trai đến ngủ thăm, để được “ngủ thật” cùng nhau, hai người phải thưa với bố, mẹ cả hai bên gia đình để xem có hợp tuổi không. Khi thời gian “ngủ thật” bắt đầu, cũng là lúc chàng trai phải đến ở làm công cho gia đình cô gái. Cứ ngày đi làm cùng gia đình, tối về ngủ với cô gái mình có ý định tìm hiểu. Trong thời gian này, chàng trai không được về nhà mình, muốn về phải được gia đình cô gái cho phép. Nếu cô gái không thích chàng trai nữa thì cô gái sẽ gói quần áo cùng với một gói cơm nắm cho vào địu để đuổi khéo...

        Anh Thắng giải thích xong liền giục chị Giang dọn bát đũa rồi cùng tôi ra uống nước. Thấy tôi háo hức, anh Thắng bảo: “Cứ uống trà xong đi là vừa, tí nữa mình gọi thằng A Lý là em họ, tối nào chúng nó cũng đi, cho cậu đi cùng luôn cho biết”.

Tôi đi “cạy cửa… ngủ thăm”

          Cơm nước xong xuôi, tôi giục A Lý dẫn đi “cạy cửa… ngủ thăm”, A Lý có vẻ phấn khởi nói: “Anh yên tâm, em đã nhắm cho anh được một cô thuộc dạng “hoa khôi” rồi, tên là Luyến, năm nay 18 tuổi. Không chỉ em mà nhiều trai bản khác đến cạy cửa rồi, nhưng Luyến chưa ưng ai cả. Để lần này anh vào xem sao, thành công thì tốt mà không được cũng chả sao, vì đâu phải mình anh “bại trận”.

 

 Bản Cỏi - nơi có tục cạy cửa... ngủ thăm..

          Và rồi màn đêm cũng buông xuống, cả không gian chìm trong một màu đen tĩnh mịch, âm u của núi rừng Tây Bắc. Chỉ thấy tiếng suối ào ào chảy không ngừng nghỉ, văng vẳng đâu đó những âm thanh rên la, gào thét kỳ lạ của thú rừng.

          Từ xa, ánh đèn lờ mờ của vài nóc nhà sàn cũng đã hiện ra. A Lý nói với tôi: “Phía trước là nhà em Luyến đó anh, bây giờ em soi đèn cho anh đi vào đến gần cửa rồi anh tự mình “tác chiến” nhé, em sang nhà con bé ngay bên cạnh thôi, nếu vào trong mà Luyến không ưng thì anh sang đây gọi em nhé”.

          Đợi tôi đi đến thềm nhà, A Lý đổi hướng chiếu đèn và đi sang nhà bạn tình của anh chàng. Thú thật là khi còn có một mình, tôi cũng hơi lúng túng. “Kể ra có hai đứa, chưa biết còn ỷ lại được cho nó, giờ “đơn thương độc mã” cũng thật ái ngại” - nghĩ bụng thế nhưng tôi cũng đánh liều bước đến trước cửa, đèn bên trong vẫn sáng, nhưng không thấy có tiếng động gì cả. Tôi cố nhớ lại thật chính xác từng hành động cạy cửa của A Lý bảo tôi, tay tôi bấu vào chỗ gồ lên ở cánh cửa, khẽ tịnh tiến cửa lên phía trên để tạo độ trũng cho then cửa tuột ra và... “kịch” - tiếng then cửa rơi xuống nền nhà khiến tim tôi cùng lúc đập thình thịch. Vậy là tôi đã vượt qua được cửa ải đầu tiên.

          Tôi bước vào, đảo mắt nhìn một lượt, căn nhà sàn khá rộng, trống trải, rất ít đồ đạc, chỉ có bộ bàn ghế uống nước đặt ở chính giữa và một chiếc dây thép buộc dọc ở góc nhà treo đầy quần áo. Đến khi tôi đủ dũng cảm để lia mắt về phía chiếc phản gỗ buông màn trắng thì cũng là lúc bắt gặp ánh mắt sáng ngời của cô gái trong tư thế đang vén màn lên một cách ngơ ngác.

          Biết Luyến đang khó hiểu vì sự xuất hiện của một chàng thanh niên đeo kính cận, từ đầu tóc cho đến trang phục đều khác xa so với các trai bản, tôi liền nói bằng một giọng ấm áp nhất có thể: “Chào em, anh là anh họ của A Lý, cháu anh Thắng mới lên đây, anh là người Kinh, em cho anh ngồi xuống giường với nhé”.

          Cô gái mỉm cười nói: “Anh ngồi đi, nhưng sao anh lại đến nhà em?”. Tôi thật thà kể cho Luyến nghe về mục đích của mình là muốn đến đây tìm hiểu về phong tục kỳ lạ “cạy cửa… ngủ thăm” của người Dao. Cô bé tỏ vẻ rất thích thú lắng nghe và hỏi tôi: “Anh đi một mình như thế không sợ à? Lên đây dễ bị chài lắm đấy”. Thấy Luyến đã có vẻ cởi mở, tôi cũng mạnh miệng: “Sợ gì, nếu lỡ có cô gái đẹp như em chài anh cũng muốn”.

          Luyến có khuôn mặt trái xoan với má lúm đồng tiền làm nụ cười duyên dáng lạ kỳ và có mái tóc dài, buộc bằng vải lụa màu trắng, bảo sao thằng A Lý nói lũ thanh niên quanh bản này mê mẩn Luyến lắm. Ngồi cạnh giường, tôi thấy Luyến khẽ mỉm cười bước ra khỏi giường, tôi chưa hiểu chuyện gì thì thấy ánh đèn chợt vụt tắt. Luyến nói khẽ trong màn đêm: “Em tắt đèn, không lại có người khác vào”. Lúc màn đêm ập tới cũng là khi tôi biết, Luyến cũng muốn trò chuyện với mình.

          Trong bóng tối tĩnh lặng đó, tôi nghe rõ từng hơi thở của Luyến, cảm nhận thấy luồng hơi ấm tỏa ra từ người con gái đang ngồi bên cạnh. Đột nhiên, em nắm tay tôi, bàn tay mềm mại và mát lạnh của sơn nữ làm trái tim tôi đập loạn nhịp. Tôi không ngờ cái tục lệ này lại mang một màu sắc lãng mạn đến kỳ lạ như vậy. Luyến ngả đầu ngon lành bên vai tôi, bất chợt tôi lại nhớ đến lời căn dặn của ông trưởng bản, tôi biết mình phải giữ đúng nét trong sáng của cái tục lệ tìm kiếm bạn tình hoang sơ này. Chúng tôi trò chuyện khe khẽ trong bóng đêm. Cũng không biết mình ngồi đó cùng Luyến bao lâu, thấy em dường như đã yên giấc, tôi khẽ đặt em nằm xuống gối, toan xuống giường để ra về, tay tôi lại bị nắm chặt một lần nữa, Luyến nói: “Anh đi về à?”. Tôi đặt nhẹ tay lên má Luyến nói: “Anh phải về không anh Thắng lo....”.

          Tạm biệt bản Cỏi khi thung lũng còn đang ngái ngủ, tôi trở về phố thị với một nhánh phong lan rừng. Dẫu chỉ được “ngủ thăm” một tối, nhưng tôi thấy mình cũng mãn nguyện. Dù sao đó cũng là điều may mắn vì tôi đã biết thêm về một tập tục rất đặc biệt của một dân tộc vùng cao Phú Thọ. Tập tục ấy có thể còn những điều chưa hợp lý, nhưng theo các già làng, ông trời đã bắt họ làm vậy và điều cốt lõi, làm vậy để trai gái được kết duyên vợ chồng, được sống trọn đời chung thủy bên nhau...

 

 Trong bóng tối tĩnh lặng đó, tôi nghe rõ từng hơi thở của Luyến, cảm nhận thấy luồng hơi ấm tỏa ra từ người con gái đang ngồi bên cạnh. Đột nhiên, em nắm tay tôi, bàn tay mềm mại và mát lạnh của cô sơn nữ làm trái tim tôi loạn nhịp.

Theo Lao động

“Phạm tội gì đây ta thử hỏi, tội trung với nước với dân à?”

Nhân ngày 19.5
Tương Lai

Câu thơ Hồ Chí Minh viết trong “Ngục trung nhật ký” cách nay đúng 70 năm bỗng ngân vang trong những ngày tháng Năm cháy bỏng qua lời của Phương Uyên trước tòa án Long An ngày 16.5 :  “Tôi yêu nước, tôi thể hiện lòng yêu nước. Tôi không ngờ tôi bị bỏ tù vì thể hiện lòng yêu nước ấy… Chúng tôi làm để thức tỉnh mọi người trước hiểm họa Trung Quốc xâm lược đất nước, chúng tôi làm xuất phát từ tấm lòng yêu nước nhằm chống cái xấu để làm cho xã hội ngày càng tốt đẹp tươi sáng hơn”.

Nếu 88 năm trước, Nguyễn Ái Quốc đau đớn thốt lên :”Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh“ * thì hôm nay, những Phương Uyên, Nguyên Kha, và nhiều, rất nhiều bạn đồng trang lứa với họ không còn phải “hồi sinh” mà đang dõng dạc trước vành móng ngựa những lời đanh thép, biểu hiện ý chí, trí tuệ và khí phách của thế hệ trẻ trước cường quyền và tội ác. “Tôi trước sau vẫn là một người yêu nước, yêu dân tộc tôi. Tôi không hề chống dân tộc tôi”, lời của Nguyên Kha đã khẳng định thế thượng phong của công lý và chính nghĩa trước sự chà đạp lên pháp luật của những thủ đoạn vu khống, lừa mị và tàn ác nhưng hết sức vụng về và mong manh!

Chỉ có một điểm khác, một điểm khác đau đớn và xót xa, oái oăm và uất ức là những lời đanh thép đó không nói trước tòa án của thực dân cướp nước, lại nói với tòa án của một nhà nước nhân danh là “của dân, do dân và vì dân” mà xương máu của bao thế hệ Việt Nam cha anh của thế hệ trẻ hôm nay đã đổ ra để có nó, nhưng rồi hôm nay kết án Phương Uyên, Nguyên Kha lại là một tòa án của chế độ toàn trị phản dân chủ, phản nhân dân .

Bằng bạo lực và những công cụ quen thuộc của cường quyền nhằm khuất phục ý chí, nguyện vọng và sức phản kháng quyết liệt của tuổi trẻ, phiên tòa đáng xấu hổ ở Long An và những người giật dây cho những “rô bốt” ngồi ghế quan tòa đã không lường được bản lĩnh, trí tuệ và sức mạnh của hai sinh viên, một nữ, một nam tuổi đời còn rất trẻ. Có thể nói, đó cũng là bản lĩnh và trí tuệ của tuổi trẻ Việt Nam trong thời đại của nền văn minh mới với cuộc cách mạng thông tin mà chuẩn mực chính là sự thay đổi.

Không một thế lực tàn bạo nào có thể ngăn cản được dòng thác của những biến động trong một thế giới không ngừng vận động mà kiểu tư duy tuyến tính tỏ ra bất lực và lạc hậu với tiến trình phi tuyến tính với những bước hợp trội nhằm tạo ra những đột phá không sao lường trước được. Sinh lực của tuổi trẻ đã đem lại cho họ khả năng nắm bắt được nhịp sống của thời đại để họ có thể vụt lớn lên, đủ sức đương đầu với mọi thử thách, đẩy tới sự phát triển của đất nước.

 Hình ảnh sáng ngời của họ, tiếng nói dõng dạc của họ khác nào một tiếng sét giữa bầu trời u ám báo hiệu một cơn dông bão của lòng phẫn nộ đang dâng lên. Phẫn nộ của công luận xã hội về một bản án phi lý và bất công phơi bày đường lối sai lầm nhân danh ý thức hệ để biện hộ cho thái độ ngang ngược, xảo quyệt của Trung Quốc xâm lược. Phẫn nộ của giới trẻ tràn đầy xung lực muốn hiến dâng sức trẻ của mình cho sự nghiệp bảo vệ tổ quốc đang bị ngăn chặn, trấn áp và khủng bố dưới nhiều hình thức đê hèn và xảo trá. Phẫn nộ của giới trí thức đang ưu tư về vận nước, hiểu rõ đất nươc đang bị tụt hậu ra sao do duy trì quá lâu một mô hình thể chế lạc hậu phản dân chủ.

Càng xấu hổ và tệ hại hơn nữa khi cáo trạng nhân danh luật pháp luận tội các sinh viên yêu nước đã “nói những điều không hay về Trung Quốc”, phơi bày quá lộ liễu sự mờ ám trong việc câu kết với kẻ thù xâm lược bằng những cam kết dại dột về “giữ gìn tình đoàn kết hữu nghị” với tập đoàn hiếu chiến Bắc Kinh đang thè cái lưỡi bò ham hố và bẩn thỉu mưu toan liếm trọn Biển Đông, ngang nhiên hoành hành trên vùng biển thuộc chủ quyền lãnh hải của tổ quốc. Trước phản biện quyết liệt của luật sư, tòa phải chống chế rằng truy tố các sinh viên không phải vì hành vi khẩu hiệu chống Trung Quốc để rồi buộc phải rút bỏ cáo buộc ê chệ và nhục nhã đó!

Trên cái nền của sự rút bỏ bất đắc dĩ cáo buộc dại dột ấy đã nổi rõ lên dòng chữ viết bằng máu của cô nữ sinh viên Phương Uyên chống Trung Quốc xâm lược. Màu máu đỏ của trái tim yêu nước của cô gái Việt Nam kiên cường và xinh đẹp ấy mạnh hơn bất cứ loại vũ khí nào. Sức vẫy gọi của khẩu hiệu viết bằng máu ấy nối liền với truyền thống quật cường của ông cha ta từng khắc trên cánh tay hai chữ “Sát Thát” thể hiện khí phách hiên ngang trước một kẻ thù từng làm bằng địa nhiều vùng lãnh thổ từ Á sáng Âu để rồi đánh cho chúng tan tác, không chỉ một mà là ba lần trong ba thập kỷ nửa sau thế kỷ XIII. Sức vẫy gọi của khí phách ấy sẽ vượt qua mọi rào cản được dựng lên khắp nơi nhằm ngăn chặn sức lan tỏa của tinh thần yêu nước “kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn,lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước” như Hồ Chí Minh đã từng viết.

Và cô gái mảnh mai ấy ngẩng cao đầu trước vành móng ngựa cường quyền phản dân chủ dõng dạc nhắc lại câu nói của Hồ Chí Minh : “Một năm bắt đầu từ mùa xuân, con người bắt đầu từ tuổi trẻ”. Để rồi hiên ngang tuyên bố : “Tôi là sinh viên có lòng yêu nước. Nếu phiên tòa hôm nay kết tội tôi, thì mọi người trẻ sẽ sợ hãi và không còn dám bảo vệ chủ quyền của đất nước”. Đấy là một lời cảnh báo đanh thép của một cô gái từng bị đọa đày trong tù ngục không thiếu những thủ đoạn xấu xa nhằm lung lạc tinh thần và hành hạ thể xác, song đã không những không gục ngã mà còn sáng suốt chỉ ra được hệ lụy của những sai lầm không thể biện hộ của bạo quyền phản dân hại nước.

Không gì mỉa mai hơn ngày cô sinh viên yêu nước dũng cảm chống xâm lược ấy ra tòa để nhận lĩnh bản án khắc nghiệt cũng là ngày bắt đầu của lệnh cấm đánh cá trên Biển Đông mà nhà cầm quyền Bắc Kinh công bố, một hành động ngang ngược xúc phạm đến lòng tự  tôn dân tộc, đòi hỏi phải dấy lên mạnh mẽ tinh thần yêu nước và ý chí chống ngoại xâm của mỗi người Việt Nam có lương tri, đặc biệt là của thế hệ trẻ. Và có lẽ phải nói thêm : ngày này cũng là ngày người ta long trọng trao giải thưởng sáng tác “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Bác Hồ“, không hiểu trong những sáng tác được trao giải ấy có nhắc đến điều cốt lõi nhất phải học tập và làm theo chính là ý chí “Hễ còn một tên xâm lược nào trên đất nước chúng ta, thì chúng ta còn phải chiến đấu, quét sạch nó đi”. Ở điểm cốt lõi này thì ai? Người vừa bị kết án tù do hành động yêu nước quyết “chiến đấu, quét sạch” quân xâm lược, hay người ngoan ngoản chăm chút trên trang giấy những lời tụng ca quen thuộc, cần được tôn vinh?

Bản án dành cho Phương Uyên và Nguyên Kha chính là bản án đối với truyền thống dân  tộc yêu nước chống ngoại xâm, cũng là bản án đối với khát vọng dân chủ và quyền con người đang là một đòi hỏi bức xúc của mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là của thế hệ trẻ Việt Nam. “Bản án này cho thấy sự phá sản của thành tích nhân quyền của Hà Nội. Trong khi nhà cầm quyền Việt Nam nói họ hành xử theo luật pháp và tôn trọng nhân quyền thì các bản án này chứng tỏ họ chỉ hành xử theo quyền lợi của đảng cộng sản cầm quyền, bất chấp quyền căn bản của con người bị chà đạp” như tổ chức Human Rights Watch cáo buộc.

Sự phẫn nộ dâng trào với bản án bất công, kết tội lòng yêu nước chống ngoại xâm, phản dân chủ, chà đạp lên quyền con người đang kết thành một làn sóng mà sức lan tỏa của nó sẽ vô cùng rộng lớn.  Khi phong trào dân chủ gắn làm một với tinh thần yêu nước chống ngoại xâm, sẽ hình thành những bước hợp trội, tạo ra những đột phá như đã nói ở trên, đẩy tới những chuyển biến không thể tiên liệu được!

Kết thúc “Ngục trung nhật ký” có câu “Sự vật vần xoay đà định sẵn, Hết mưa là nắng hửng lên thôi.”. Quả có thế thật, nhưng hình như những ngày tháng năm nóng bỏng  này lại đang báo hiệu những cơn dông! 

T.L.