hongv: Thật lòng kg có ý gì đụng đến các nhà quản lý KHKT VN. Nhưng
vốn là người "cả đời" gắn chặt đít vào cái ghế "ng/c chế
tạo" tại 1 viện KHKT-CN lớn, đã từng trăn trở, nay có người "nói
hộ" nên mạnh dạn xin phép Nguyễn Tuân cọp bài này về đây đặng mong mọi người - đã đc đào tạo bài bản -
cùng cảm nhận nhé !
"Họ coi trọng mình thì mình đến phục vụ cho họ"
Đó là câu nói chí lí của ông Trần Quốc Hải, người mới được phong tướng
quân bên Kampuchea. Đọc tin về hai cha con làm xe bọc thép cho Kampuchea
(KPC) và được phong tướng quân (1), tôi nghĩ bất cứ ai cũng thấy ngậm
ngùi cho thân phận của những người đam mê sáng chế ở VN. Họ trở thành
những người "tị nạn", vì ý tưởng và công trình của họ không được chào
đón, thậm chí bị cấm, ngay trên quê hương, để rồi họ phải đi tìm đất
khách để thực hiện ước nguyện của mình.
Hoá ra, hai cha con ông
chính là người đã xây dựng chiếc trực thăng mà báo chí nhắc đến trước
đây. Số phận chiếc trực thăng đó thoạt đầu không được may mắn vì bị quân
đội "bắt giam", nhưng cuối cùng thì cũng có cái may đến từ … Mĩ. Ông
Trần Quốc Hải (người chế chiếc trực thăng) cho biết một viện bảo tàng
bên New York mua chiếc trực thăng về Mĩ để triển lãm. Phóng viên RFA hỏi
ông giá bao nhiêu, ông chỉ lịch sự nói là giá "ưu đãi" và ông "có một
số vốn kha khá để tiếp tục công trỉnh của tôi". Nhưng ông không chỉ chế
trực thăng, vì sau đó, ông còn chế hàng loạt máy nhổ củ mì, máy làm cỏ,
máy rải phân, v.v. Ông thực sự là một inventor – nhà sáng chế đúng
nghĩa, chứ không phải làng nhàng.
Nhưng công trình của ông không
được chào đón ở VN. Ông nói với phóng viên đài BBC rằng ông gặp rắc rối
với chính quyền địa phương và trung ương, vì chiếc trực thăng. Ông nói:
"Khi làm trực thăng thì họ nói thế này: thứ nhất là không phù hợp. Thứ
hai là Việt Nam không có đủ trình độ để chế tạo máy bay. Tôi cũng
tranh luận với họ, nhưng họ cũng không muốn tranh luận ra ngô ra
khoai" (2). Ông cho biết thêm "Tôi nói ở châu Âu người ta làm máy bay từ
cách đây cả trăm năm, Việt Nam không lẽ thua họ? Tôi tự hào là người
Việt Nam chứ. Họ cũng im lặng không tranh luận, nhưng về họ viết văn
bản. Họ nói: “Anh chế rất là giỏi, nhưng thôi đừng chế nữa”. Thế thì đã
rõ: người ta không muốn ông sáng chế. Có lẽ VN là nước duy nhất trên
hành tinh này khuyên công dân mình đừng sáng chế.
VN không chào
đón và cấm ông sáng chế thì ông phải tìm đất lành. Và, cái đất lành đó
hoá ra là nơi rất gần VN: Kampuchea. Theo như báo chí mô tả và chính ông
thừa nhận thì KPC rất trọng vọng tài năng của ông, nhất là trong việc
phục hồi mấy chiếc xe bọc thép do Nga chế tạo. Ông kể rằng thoạt đầu,
ông chỉ kí hợp đồng chế tạo máy nông nghiệp cho KPC, nhưng khi thấy xe
bọc thép bị hư hỏng, ông đề nghị cho phép ông sửa chữa. (Cần nói thêm
rằng mấy xe này từng được các chuyên gia VN sang sửa, nhưng quân đội KPC
không hài lòng vì họ sửa mà vẫn còn hư hỏng, và họ không quan tâm đến
"khách hàng"). Từ việc sửa xe bọc thép, ông phát hiện rằng mấy xe này
không thích hợp với vùng đầm lầy và nhiệt đới Đông Nam Á, nên ông đề
nghị quân đội KPC cho ông cải tiến xe bọc thép. Từ cải tiến xe bọc thép,
ông tiến lên một bước quan trọng hơn là làm ra xe bọc thép luôn! Như
vậy, ông có công khá lớn với KPC, và không ngạc nhiên khi Hoàng gia KPC
phong cho ông chức danh "tướng quân".
Câu chuyện hai cha con ông
Trần Quốc Hải làm cho chúng ta phải suy nghĩ về môi trường khoa học kĩ
thuật ở VN. Bây giờ thì ai cũng biết VN có 24 ngàn tiến sĩ và hơn 10
ngàn giáo sư, phó giáo sư. Đó là một con số "khủng" trong vùng. Nhưng
cái độ ngũ đó làm được gì cho VN? Hình như chẳng làm được gì nhiều. Số
bài báo khoa học thì quá thấp. Còn số bằng sáng chế càng kém hơn nữa. So
sánh với các nước trong vùng như Singapore, Mã Lai, Nam Dương, Thái
Lan, Phi Luật Tân, VN là một nước có ít bằng sáng chế nhất. Số bằng sáng
chế được đăng kí ở USPTO chỉ đếm đầu ngón tay. Có năm chẳng có bằng
sáng chế nào được cấp. Mới đây, chúng ta còn biết rằng VN thực ra chưa
sản xuất được ốc vít! Do đó, công chúng VN chế nhạo giáo sư, tiến sĩ
suốt ngày này sang năm khác cũng có lí do. Một đất nước có quá nhiều "sư
sĩ" mà làm không được cái đơn giản nhất thì quả là đáng xấu hổ.
Ấy thế mà khi người khác làm được việc thì họ không để yên, thậm chí
mỉa mai, khinh thường. Ông Trần Quốc Hải chua chát nhận xét: "Ở Việt Nam
các nhà khoa học không làm được công trình nào cả, còn người làm thì bị
gán cho tên ‘Hai Lúa’ như tôi." Có một số chuyên gia nói rằng ông Hải
không biết gì về cơ học, điện học, nên không thể nào sáng chế được. Họ
mỉa mai rằng chiếc trực thăng do Hai Lúa sáng chế chỉ hơn đồ chơi một
chút thôi. Tôi không biết nhận xét như vậy có chính xác không, vì không
có dịp nhìn tận mắt ra sao, nhưng qua những sáng chế máy nông nghiệp của
ông thì không thể nào nói là "đồ chơi" được. Báo chí nói rằng lần đầu
thì trực thăng do ông sáng chế ra cất cánh không tốt, nhưng sau đó qua
cải tiến, thì trực thăng cất cánh "ngọt xớt" (chữ của hai ông Hai Lúa).
Ôi, tôi thích cách nói đậm chất Hai Lúa và đặc "mùi Nam Bộ" đó quá đi
thôi! Như vậy, khó mà nói đó là đồ chơi được. Vả lại, rất nhiều thiết
bị quân đội không bắt đầu từ đồ chơi là gì. Đừng xem thường người ta như
thế trong khi bản thân mình chưa làm được gì dù với bằng cấp đầy mình.
Thật ra, nói theo cách nói của Tây là nếu anh chưa sáng chế được gì thì
anh chưa đủ tư cách để đánh giá sáng chế của người khác.
Nhưng
tôi có thể nói rằng việc làm của ông Trần Quốc Hải chẳng khác gì việc
làm của ông Soichiro Honda ở bên Nhật lúc mới lập nghiệp. Ông Honda kể
lại rằng thời đó (sau thế chiến thứ II), ông là một thợ máy, và ông cũng
rất đam mê chế tạo xe. Ông chỉ đơn giản mua xe về, nghiền ngẫm, và cải
tiến xe đạp thành xe gắn máy. Hãng của ông chính là căn nhà nhỏ của gia
đình. Sau đó thì chúng ta biết cái xe Honda của ông trở thành một danh
từ chung của thế giới! Ngay cả sau này khi có chút tiền, ông lập “Honda
Technical Research Institute” (Viện Nghiên cứu kĩ thuật Honda), nghe thì
rất "hoành tráng", nhưng thực chất chỉ là một ngôi nhà gỗ nhỏ. Nhưng từ
những bước đầu nhỏ và đơn giản như thế mà ông có thể xây dựng được một
"đế chế" Honda sau này. So với ông Honda, ông Trần Quốc Hải có vẻ hoàn
thiện hơn nhiều. Do đó, đừng xem thường những cái sáng chế ban đầu, và
cũng đừng mỉa mai người ta là chỉ "hơn đồ chơi" một chút. Nói như thế là
kiểu nói rất yếm thế.
Nhưng nhìn lại lịch sử, chúng ta thấy hình
như có khá nhiều người Việt có tài toàn đi đầu quân bất đắc dĩ ở nước
khác. Trước đây, vào thế kỉ 15, Hồ Nguyên Trừng từng bị giặc Tàu bắt, và
sau này ông có công sáng chế súng cho Tàu. Một người sống vào thế kỉ 15
khác là ông Nguyễn An cũng bị Tàu bắt làm tù binh, và sau này ông trở
thành tổng công trình sư thiết kế và xây dựng Tử Cấm Thành cho Tàu. Bọn
Tàu dấu nhẹm chi tiết này, mãi đến khi một kí giả Đức phát hiện thì
chúng ta mới biết về công trạng của ông. Một người thuộc dòng dõi hoàng
tộc là Lý Long Tường, suýt tí nữa bị Trần Thủ Độ thủ tiêu, phải chạy
tuốt sang Cao Ly tị nạn, và sau này thành tướng của Đại Hàn. Có thể nói
Hoàng tử Lý Long Tường là người tị nạn vượt biển đầu tiên trong lịch sử
VN. Sau này thì kỉ lục vượt biển thuộc về người dân miền Nam Việt Nam.
Bây giờ chúng ta biết có hàng ngàn, có thể hàng vạn, chuyên gia gốc Việt
đang "đầu quân" cho nước ngoài. Trước đây, tôi đọc tin nói rằng người
sáng chế ra máy tính IBM là người Việt Nam tên là Trương Trọng Thi (Việt
kiều Pháp). Xem ra, các chuyên gia, nhà sáng chế người Việt có duyên
với nước ngoài hơn là với Việt Nam.
Đáng lẽ, theo logic thông
thường, một dân tộc như thế thì VN phải giàu có chứ đâu phải nghèo hèn
như hiện nay. Quả vậy, ông Lý Quang Diệu từng nhận xét rằng VN đáng lẽ
phải là một người khổng lồ, ở vị trí số 1 ở châu Á. Ông nhận xét như thế
là vì ông đánh giá rất cao tinh thần sáng tạo và sự nhạy bén của người
Việt, ông hết lời khen sinh viên VN, ông dành những từ ngữ đẹp nhất cho
cộng đồng người Việt ở Mĩ. Nhưng ông chê rằng chính quyền VN không biết
trọng dụng người tài, và hệ quả là người tài ở Việt Nam đã định cư ở
nước ngoài hết rồi. Phải nói thêm là một số người tài của VN đang đầu
quân cho Singapore đấy. Không hiểu khi đọc bản tin về cha con ông Trần
Quốc Hải và nhận xét của ông Lý Quang Diệu, các nhà chức trách VN nghĩ
gì. Có lẽ họ chỉ nhún vai nói: đã làm đúng qui trình.
(1) http://www.rfa.org/…/vn-invent-awar-by-cambo-11112014060628…
(2) http://www.bbc.co.uk/…/vietn…/2014/11/141111_tranquochai_inv
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét